Nederland is het afgelopen jaar te laks geweest met het zoeken naar betere griepvaccins. Dat vindt Ted van Essen (69), voorzitter van de Nederlandse Influenza Stichting.
Artikel in De Gelderlander 6 oktober 2018.
Een ramp van ongekende omvang, dat is het in de kern, vindt griepdeskundige Ted van Essen. In het afgelopen griepseizoen 2017-2018 stierven er 9500 mensen méér dan anders, nooit eerder lag de ‘oversterfte’ zo hoog. “Let wel: je kunt nooit met zekerheid zeggen dat die 9500 allemaal aan de griep zijn overleden. Dat wordt niet eenduidig geregistreerd. Daarom zeggen we: het zijn de extra doden die tijdens de griepepidemie zijn gevallen. In theorie kunnen het allemaal ouderen zijn die bij het schaatsen door het ijs zijn gezakt en zijn verdronken. Maar het is natuurlijk zeer aannemelijk dat een groot deel van deze extra sterfte wel degelijk te koppelen is aan de griep.”
Is het niet gek dat we dat eigenlijk niet goed weten?
“Heel gek. Als er in dit land één bouwvakker van de steiger valt, rukt de Onderzoeksraad voor Veiligheid uit. Maar als er 9500 mensen meer overlijden dan in een normale winter, dan gebeurt er bijzonder weinig. Waarom vindt er geen uitgebreid onderzoek plaats?”
Wat denkt u?
“Het klinkt hard, maar in mijn beleving heeft het te maken met het feit dat het vooral oude mensen zijn die zijn overleden. Daar lijken we ons als maatschappij niet al te druk over te maken.”
U bent kritisch over het Nederlandse griepvaccinatiebeleid. Wat is er mis?
“De Nederlandse overheid heeft verzuimd tijdig een advies over het juiste griepvaccin aan te vragen bij de Gezondheidsraad. Daardoor bestaat er al jaren een onduidelijk situatie, ook onder huisartsen in Nederland. Bijvoorbeeld: heeft het zin om je kind met astma te de griepprik te laten halen? De ene huisarts zegt van niet, de ander zegt: doe maar.”
Hebben we de boel te veel op z’n beloop gelaten?
“Dat vind ik wel. Nederland heeft te lang geteerd op oude roem. Vroeger liepen we qua griepaanpak voorop in Europa en de rest van de wereld. Andere landen, het Verenigd Koninkrijk voorop, zijn ons ver voorbij gestreefd.”
Wat doen ze daar beter?
“In het Verenigd Koninkrijk krijgen alle schoolkinderen jaarlijks een vaccin toegediend. Al sinds 2013 is dat een zogenaamd levend virus, dat via neusspray werkt. Kinderen krijgen daar bovendien een viervoudig griepvaccin, dat dus uit vier stammen bestaat: twee A-stammen en twee B-stammen. In ons land hebben we, als één van de laatste landen, nog steeds een drievoudig vaccin: twee keer A en één keer B. Omdat toevallig nét de B-stam ontbrak die zoveel mensen ziek heeft gemaakt, werden Nederlandse kinderen en jongeren hard geraakt.”
Zijn er, mede door het ontbrekende deel in het vaccin, kinderen overleden?
“Dat weten we niet exact. In de Verenigde Staten meten ze dat wel, daar zijn tijdens het afgelopen griepseizoen 180 kinderen overleden, de helft risicokinderen en de helft gezonde kinderen. Omgerekend naar de Nederlandse verhoudingen zou je het hebben over 10 kinderen. Dat zou ik behoorlijk hoog vinden.”
Al in februari, tijdens de piek van de griepgolf, waren er berichten dat het Nederlandse griepvaccin nauwelijks bescherming zou bieden. Inmiddels weten we dat er in die periode 9500 extra mensen zijn overleden.
“Toch moeten we, zonder extra onderzoek, heel erg oppassen om die twee zaken één op één aan elkaar te verbinden. Zelf ben ik ervan overtuigd dat een viervoudig vaccin beter is en vooral kinderen en jongeren beter had beschermd.Een viervoudig vaccin is wereldwijd de nieuwe norm. Maar of dat afgelopen winter ook voor ouderen veel had uitgemaakt, is de vraag. Ouderen zijn in hun leven vaker met B-influenza’s in aanraking geweest, hebben nog antistoffen in hun lichaam en waren door wat we kruisimmuniteit noemen beter beschermd.”
Waarom zijn er dan toch zoveel ouderen overleden?
“De griepprik heeft gemiddeld genomen een bescherming van 40 à 50 procent. Niet iedereen heeft er wat aan.”
Wat moet er volgens u gebeuren?
“De beschermingsgraad moet omhoog. We moeten het Verenigd Koninkrijk als voorbeeld nemen. Levende vaccins gaan gebruiken, in de viervoudige variant. En mogelijk, speciaal voor ouderen, een vaccin waaraan een hulpstof is toegevoegd. Ik hoop dat de staatssecretaris, die binnenkort met een advies komt, haast maakt. Voor dit het komende griepseizoen is het hoe dan ook te laat, voor 2019/2020 misschien nog niet.”
Ted van Essen (69) is voorzitter van de Nederlandse Influenza Stichting en geldt al 30 jaar als een autoriteit op griepgebied.